Einde leven

Afgedankte stukken stof hergebruiken om nieuwe dingen te creëren, is al een hele tijd erg populair, maar het gebeurt nu professioneler dan ooit. Hergebruik, herontwerp of upcycling wordt een eco-efficiënte strategie genoemd, hoewel ze het echte probleem niet aanpak, namelijkt: de toename in productie en consumptie.

Dat gezegd zijnde, is de hoeveelheid textiel- en kledingafval gigantisch, wat de populariteit van deze strategie alleen maar doet toenemen (en terecht). Er zijn ondertussen verschillende merken die modebewuste kleding maken uit stofoverschotten van de reguliere mode-industrie.

KLEDING UPCYCLEN

De meest voor de hand liggende manier is werken met gebruikte kleding (ook ‘post-consumer spills’ genoemd). Afgedankt textiel kan je perfect op een creatieve manier hergebruiken en weer op de markt brengen als een nieuw, geupcycled product. Het komt er dan op neer nieuwe kleding te maken uit oude stukken of stoffen. Vaak werkt dit closedloop-systeem met een tussenschakel, zoals een Kringwinkel of een andere inzamelinstelling.

TOP-atelier (Textiel Omschakelings Proces), een collectief onderzoeksproject (2019-2021) met de steun van Vlaanderen Circulair, is een gids die designers tips en tricks aanbiedt om te werken aan het upcyclen van textielreststromen. Je vindt er uitdagingen, lessons learned, voorbeelden en relevante contacten in terug.
 

PRODUCTIE-AFVAL HERGEBRUIKEN

Een andere manier is om niet naar het einde van de levensloop van een kledingstuk te kijken, maar al veel vroeger aan te pikken. Designers die werken met ‘pre-consumer spills’ grijpen dan ook naar stukken stof die al tijdens het ontwerp- of productieproces als afval werden bestempeld (nog voor ze bij de consument terechtkomen dus). Deze overschotten komen vaak tot stand bij het patroonsnijden of tijdens de productie van de stof.

Weet dat vele merken ook stofoverschotten hebben. Wanneer die in België terechtkomen, heb je partners die ze opnieuw te koop aanbieden.

Lees ook meer bij Grondstoffen.

De familie van gerecycleerd textiel breidt volop uit. Bestaande garens en textiel hergebruiken, verkleint de nood om stoffen te maken van ‘virgin’ (raw) materialen, zoals katoen, wol of synthetisch garen. Dit bespaart energie en vermijdt de vervuiling die zou plaatsvinden tijdens het verven, wassen en oogsten.

Daarnaast is het aangeraden om de recycleerbaarheid van stoffen te onderzoeken en rekening te houden met richtlijnen die maken dat een stuk op het einde van zijn leven makkelijker te recycleren valt. Enkele criteria om te ontwerpen voor recyclage vind je terug onder ‘ontwerp voor hergeboorte’.

Voor een overzicht van de recyclagemogelijkheden per stof, kijk je bij de schakel grondstoffen, in het bijzonder bij de strategie ‘kies voor gerecycleerde & recycleerbare materialen’.

Onthoud wel dat afval vermijden nog altijd beter is, bijvoorbeeld door in te zetten op een lange levensduur, en dat recyclage pas de allerlaatste oplossing mag zijn.

HOE GEBEURT RECYCLAGE?

Natuurlijke materialen

De recyclage van natuurlijke materialen zoals katoen of wol gebeurt voornamelijk mechanisch: het is een proces waarbij stoffen gestript en verscheurd worden tot kleinere stukjes. De vezels die hier als resultaat uit komen, hebben heel wat breek- en trekwerk doorstaan en zijn erg korter geworden. Er zou dus een kwaliteitsprobleem ontstaan als we enkel deze vezels zouden gebruiken om nieuw textiel te maken; het product zou niet stevig genoeg zijn en te snel uit elkaar vallen. Om dekwaliteit te verbeteren, worden de kortere vezels vermengd met lange (nieuwe) minder breekbare vezels. Chemische recyclage is ook mogelijk voor natuurlijke materialen. Zo kan je katoen oplossen tot cellulose, waarmee je viscose of lyocell kan maken. Tegenover mechanische recyclage heeft chemische recyclage als voordeel dat er geen kwaliteitsverlies mee gepaard gaat en dat het de kleurstoffen van de vezels ook verwijdert. Een belangrijke voorwaarde is echter dat de te recycleren producten geen harde onderdelen zoals knopen of ritsen meer bevatten.

De recyclage van natuurlijke materialen hinkt achterop in vergelijking met die van synthetische materialen. De kostprijs van nieuwe natuurlijke materialen ligt laag, waardoor ze de markt blijven domineren en de broodnodige innovaties in recyclage op een laag pitje staan. Zodra er een scheidingsproces wordt gevonden dat resulteert in langere vezels, is er een kans dat de kwaliteit (en dus de vraag) zal toenemen.

Synthetische materialen

Waar natuurlijke materialen voornamelijk mechanisch gerecycleerd kunnen worden, hebben synthetische stoffen meerdere opties. Synthetische materialen kunnen zowel (thermo)mechanisch als chemisch gerecycleerd worden. Polyesters, waaronder we in dit geval voornamelijk industriële overschotten en ‘post-consumer’ plastics (flessen bijvoorbeeld) verstaan, worden vermalen, gesmolten en daarna gesponnen tot nieuwe vezels.

De vraag naar gerecycleerd polyester neemt toe, vooral in de nichemarkt van sport- en outdoorkledij, maar ook in de kledingsector in het algemeen.

Ga verder op verkenning en volg projecten en organisaties zoals RESYNTEX en Retex. Ben je op zoek naar een verwerker van je textielafval, bekijk dan zeker eens deze lijst om de perfecte partner te vinden.

ZUIVERHEID IS KEY

Sorteren en recycleren lukt natuurlijk het best wanneer een kledingstuk voor 100% uit hetzelfde materiaal bestaat. Helaas bevatten de meeste kledingstukken een mix (blend) van verschillende materialen, wat zowat alles bemoeilijkt. Dit zorgt er onder meer voor dat er steeds een (duur) sorteerproces aan het recycleren voorafgaat en dat de prijzen voor gerecycleerd textiel nog te hoog liggen om echt te kunnen concurreren met ‘virgin’ materiaal.

De Radio Frequency Identification Tag of RFID-tag biedt volgens onder meer Valvan een mogelijke oplossing. Deze tag zou alle informatie bevatten die een sorteerder moet hebben om het sorteerproces veel vlotter te laten verlopen.

Daarnaast zijn er organisaties zoals Worn Again, die stellen dat chemische recyclage mogelijk moet zijn vanaf een minimum aan 80% van dezelfde stof. Zij geloven dit te kunnen realiseren tegen 2018.

Het Belgische Resortecs zorgde voor een revolutie door een garen te ontwikkelen dat smelt, waardoor je de kleding die het bij elkaar hield in een vingerknip uiteen kan halen.

Consumenten hebben verschillende mogelijkheden om hun afgedragen kleding te doneren. Zo zijn er kledingcontainers, recyclageparken, Kringwinkels, huis-aan-huis-ophalingen, maar ook nieuwe initiatieven zoals PACKMEE uit Nederland, waarbij je kledij simpelweg in een doosje aan de deur zet. Sticker erop en klaar: Post.nl pakt het voor je mee. Toch belandt er nog zo’n 8 kilo per inwoner per jaar bij het afval, en dat kan beter. Als retailer kan je je steentje bijdragen en zelf inzamelingen organiseren:

LAAT KLANTEN GEDRAGEN ITEMS INLEVEREN

H&M, PUMA, The North Face, … Zij weten het al: inzamelen werkt. Deze retailers plaatsen takeback-boxen in hun winkels. Klanten kunnen er kleding achterlaten in ruil voor korting op een volgende aankoop. De boxen worden vervolgens opgehaald, gecentraliseerd en gesorteerd, vaak in samenwerking met professionele sorteerbedrijven. De Zwitserse sorteerder I:CO is misschien wel de bekendste. De sorteerders maken een onderscheid tussen wat nog draagbaar is en wat niet. Wat draagbaar is, gaat naar de tweedehandsmarkt. De opbrengst hiervan gaat vaak naar goede doelen. Niet-draagbare stukken worden gerecycleerd (voorlopig nog vooral als poetsdoeken en in de auto-industrie) of verbrand.

De sector wacht vol ongeduld op initiatieven die zowel het sorteren als het recycleren makkelijker zullen maken. Om onderzoek in die richting te stimuleren, heeft H&M een heuse Global Challenge opgezet, waarbij zulke innovaties een stevige duw in de rug zullen krijgen. Ook de organisatie Fashion For Good richt zich met start-upondersteuning en -financiering op innovaties binnen de modesector.

BUSINESSMODELLEN OM JE ITEMS TERUG TE KRIJGEN

Verder kan je overwegen om principes zoals leasing, statiegeld of verhuur te integreren in je businessmodel. MUD Jeans is op dit vlak de innovatiefste leerling van de klas. Het merk biedt zowel de optie aankoop als leasing aan. Je kan er dus een broek huren voor een maandelijks bedrag en ze inruilen tegen een nieuwe wanneer je er klaar mee bent. Zo blijft MUD Jeans eigenaar van de grondstoffen, en houdt het merk de volledige controle over de eigen vezels. Met vezels of zelfs complete stukken stof uit de teruggewonnen jeans maken ze nieuwe broeken. Ook handig aan dit systeem: is je jeans stuk, dan laat je ze herstellen en draag je een vervangjeans. Waar hebben we dat nog gehoord?

Over het al dan niet hergebruiken van kledij beslist de gebruiker meestal. Wat doe ik zelf met mijn kledij als ik ze niet meer leuk vind? Geef ik ze weg, verkoop ik ze online, doneer ik ze aan de Kringwinkel, of probeer ik eens een ruilavondje?

Voor tips en richtlijnen ga je het best eens kijken bij Gebruik.

Daarnaast zien we initiatieven opduiken van retailers of designers die zich richten op hergebruik. Zo moedigt Filippa K klanten aan om hun oude Filippa K-garderobe binnen te brengen. Het merk verkoopt de teruggebrachte exemplaren vervolgens in een eigen tweedehandswinkel door.

Kijk ook eens naar mogelijkheden voor stuks van vorige seizoenen, of overstocks. Wie weet zijn er wel initiatieven in je buurt die een tweede leven willen geven aan deze stuks, zoals kledingbibliotheken.